Η Θεσσαλονίκη έχει υποστεί μια τεράστια απόκλιση, σε πραγματικούς όρους, από τον μέσο όρο της ΕΕ τα τελευταία 20 χρόνια. Το κατά κεφαλή ΑΕΠ της πόλης από το 58,5% του μέσου κατά κεφαλήν της ΕΕ-15 το 1998, μειώθηκε στο 47% του αντίστοιχου της ΕΕ27 το 2019. Ταυτόχρονα, όμως, έχει αποκλίνει και από την Αττική. Τα αίτια αυτής της τεράστιας απόκλισης είναι πολλά. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι η πόλη δεν έχει διαμορφώσει στρατηγική με συγκριμένους στόχους ώστε οι εθνικοί και Ευρωπαϊκοί πόροι να οδεύουν στην εξυπηρέτηση αυτών των στόχων. Η αποσπασματικότητα φαίνεται να είναι δομικό χαρακτηριστικό της πολιτικής αυτής της πόλης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η κατασκευή έργων, με την προφανή έλλειψη διαλειτουργικότητας. Σχεδιάζονται χωροταξικά και πολεοδομικά σχέδια, συνήθως επί χάρτου,  χωρίς η πόλη να έχει ξεκαθαρίσει το μελλοντικό παραγωγικό μοντέλο της. Για παράδειγμα, ποια θα είναι η παραγωγική εικόνα της πόλης το 2040;

 Σήμερα ο στρατηγικός σχεδιασμός καθίσταται περισσότερο επιτακτικός διότι:

• Η τεχνολογικές αλλαγές έχουν πάρει την μορφή χιονοστιβάδας. Τεχνητή νοημοσύνη, internet of things αλλάζουν ριζικά τις παραγωγικές διαδικασίες. Η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση είναι ήδη εδώ.
• Ο ανταγωνισμός στην παγκόσμια αγορά έχει λάβει εκρηκτικές διαστάσεις. Εκατομμύρια επιχειρήσεις από νέες χώρες εισέρχονται στην αγορά. Ποιος θα περίμενε μέχρι πριν από λίγα χρόνια, για παράδειγμα, ότι το Βιετνάμ θα ήταν ελκυστική χώρα για εγκατάσταση επιχειρήσεων.
• Η γνώση βασική και εφαρμοσμένη αυξάνει με εκθετικό ρυθμό. Σήμερα κάθε 18 ώρες διπλασιάζεται το γνωσιακό απόθεμα της ανθρωπότητας. Φυσικά όλο αυτό το απόθεμα δεν έχει την ίδια αξία.
• Αυτή η γνώση γίνεται κτήμα της ανθρωπότητας με πολύ χαμηλό ή ακόμη και μηδενικό κόστος μέσω του διαδικτύου. Όμως για να έχει μια πόλη την δυνατότητα να εκμεταλλευθεί αυτήν την γνώση πρέπει να έχει εάν συγκριμένο επίπεδο απορροφητικής ικανότητας. Σε διαφορετική περίπτωση αυτή η γνώση τής είναι άχρηστη.
• Το παγκόσμιο παραγωγικό μοντέλο των αλυσίδων παραγωγής αξίας φαίνεται να βρίσκεται υπό αμφισβήτηση. Όμως είναι δύσκολο να ανατραπεί πλήρως η παγκόσμια εγκατεστημένη παραγωγική δραστηριότητα
• Η κλιματική αλλαγή επιτάσσει την μεταβολή στην παραγωγή ενέργειας και δημιουργεί ευκαιρίες, αλλά και κινδύνους σε αυτούς που δεν αντιλαμβάνονται την εξέλιξη. Η τρέχουσες γεωπολιτικές εξελίξεις μετά την εισβολή της Ρωσίας του Πούτιν στην Ουκρανία επιταχύνουν την μετάβαση σε κλιματικά φιλικές παραγωγές.

Πως απαντά η πόλη σε αυτές τις καταιγιστικές εξελίξεις, προκλήσεις, ευκαιρίες, κινδύνους; Ψελλίζει το νέο της μότο «Θεσσαλονίκη η πόλη της καινοτομίας». Εάν, όμως, η πόλη θέλει όντως να μετασχηματιστεί σε πόλη καινοτομίας είναι αναγκαίο όλοι οι κοινωνικοί εταίροι της πόλης να συν-διαμορφώσουν την μακροχρόνια στρατηγική για την επίτευξη του στόχου, με εφαρμογή συγκριμένων πολιτικών και δράσεων συνδυασμένων μεταξύ τους. Όχι πάλι αποσπασματικές λύσεις.

Η καινοτομία δεν δημιουργείται ούτε στο κενό ούτε μεμονωμένα. Απαιτεί την συνεργασία των επιχειρήσεων, των πανεπιστημίων και ερευνητικών ιδρυμάτων και της πολιτικής, προκειμένου να επιτευχθεί το καλύτερο αποτέλεσμα. Σήμερα, οι σχέσεις μεταξύ των τριών εταίρων και ειδικότερα των επιχειρήσεων και των πανεπιστημίων δεν είναι οι καλύτερες, αν και έχουν κάπως βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια. Όμως η κοινωνία πρέπει να απαιτεί τον σχεδιασμό πολιτικών που θα προωθήσουν την συνεργασία μεταξύ των τριών εταίρων προς όφελος των πολιτών. Μην ξεχνάμε ότι το αποτέλεσμα της καινοτομικής δραστηριότητας, η επιχείρηση θα το χρησιμοποιήσει. Αυτή έχει την τεχνογνωσία και το κίνητρο του κέρδους που θα προκύψει από την καινοτομία.

Τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σπουδαίο. Σε ποιες αγορές θα στοχεύει η νέα παραγωγική Θεσσαλονίκη και με ποια νέα προϊόντα; Η λέξη αγορά – στόχος είναι σχεδόν ξεχασμένη στην δημόσια συζήτηση της πόλης. Σημειώνω ότι ούτε τα διαφορά στρατηγικά σχέδια, που έχουν εκπονηθεί κατά καιρούς, ούτε ο σχεδιασμός των Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων έχουν λάβει υπόψη τους τον παράγοντα της αγοράς και ειδικότερα της ζήτησης!

Εάν δεν προγραμματίσουμε το μέλλον, το 2040 θα συζητάμε για την διεύρυνση της απόκλισης.